Virüsler kendi kendini çoğaltabilen, en basit organizmalar olarak bilinmektedir. Sadece genetik yapısını taşıyan DNA veya RNA denilen molekülleri çevreleyen bir protein tabakasından ibarettir. Bazı virüslerde örneğin yeni koronavirüste olduğu gibi zarf adı verilen, onu çevreleyen bir yağ tabakası bulunmaktadır. Bu basit mikroorganizmanın kendi kendine dışarda çoğalma yeteneği yoktur. Virüsler zorunlu hücre içi parazitidirler; konak adı verilen, kendilerinin özgün bir şekilde seçtiği hücrenin içerisine girdikleri zaman çoğalma yetenekleri bulunmaktadır. Virüsler, canlı organizmalarda özgül hücreleri seçerler; örneğin yeni koronavirüs, solunum yolu mukozalarını sevdiği için damlacık yoluyla insandan insana bulaşma özelliğindedir. Virüsün, solunum yolu mukozalarına girdiği zaman çoğalıp dokulara zarar vermesi belirli bir süre aldığı için bu süreye kuluçka dönemi denilmektedir.
Bir virüs türü olan koronavirüsler, elektron mikroskobuyla bakıldığından yuvarlak ve üzerinde çıkıntıları olan bir taça benzetildiği için, Latince’de taç anlamına gelen koronadan kelimesiyle adlandırılmışlardır Toplumumuzda yıllardır koronavirüsler görülmektedir. Bunların en basitleri ve en sık görüleni nezledir. Burun akıntısıyla birlikte üst solunum yolu enfeksiyonuna neden olan, 20 farklı virüs türünün bir grubu da koronavirüstür.
Koronavirüs ailesinden pek çok diğer koronavirüs, yeni koronavirüse göre daha hafif semptomların görüldüğü, daha hafif seyirli hastalıklara neden olmaktadır. Bu nedenle koronavirüsler, şimdiye değin, konu soğuk algınlığı gibi hastalıklar olduğunda büyük bir salgına yol açmamıştır. Zaman zaman koronavirüsler insanlar ve hayvanlar arasında geçiş gösterebilmektedir. Virüslerin genetik bilgisi, RNA’sının mutasyona uğraması sebebiyle değişiklik göstermektedir. Özellikle yüzey proteinlerinde hücreye tutunup, içeriye girmekte kullandığı proteinlerde değişiklik yaratarak, daha önce oluşmuş bağışıklık sisteminden kaçmakta, hem de daha hızlı çoğalıp hücrelere çok daha fazla zarar verebilmektedir.
Bütün virüs türleri gibi zaman içinde sürekli evrimleşen koronavirüsler 2002 senesinden itibaren grip benzeri semptomlar gösteren daha ciddi sağlık sorunlarına neden olmaya başlamıştır. Koronavirüsler hayvanlar ve insanlar arasında bulaşma riski taşıyan, yani zoonik virüslerdir. Geçmişte MERS adıyla bilinen Orta Doğu Solunum Sendromu’nun develerden, SARS adıyla bilinen Şiddetli Akut Solunum Sendromu’nun da misk kedilerinden insana geçtiği düşünülmektedir. Koronavirüs enfeksiyonlarının yayılmasını önlemek için standart öneriler arasında düzenli olarak alkollü el dezenfektanları veya su-sabunla el yıkanması ve temizliği, öksürme ve hapşırma sırasında ağız ve burnun mendil veya dirsek içi ile kapatılması, bu semptomları gösteren kişilerle yakınlaşmaktan kaçınılması yer alır. Kullanılan mendilin derhal çöpe atılması gereklidir.
İlk olarak Çin’in Wuhan bölgesinde, 2019 yılı Aralık ayının başında görülüp, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ/WHO) tarafından virüsün resmi adı SARS-CoV-2 (Şiddetli Akut Solunum Sendromu-Koronavirus-2) olarak belirlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü virüsün neden olduğu hastalığı tanımlamak için Covid-19 terimini kullanmaktadır.
30 Ocak 2020'de Covid-19, Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel bir sağlık acil durumu ilan edilmiştir. 11 Mart 2020 tarihinde ise virüs pandemi, yani küresel salgın hastalık olarak ilan edilmiştir.
Yeni Koronavirüs Hastalığı genel olarak ateş, kuru öksürük ve ilerleyen durumlarda solunum güçlüğü ile seyreden bir hastalıktır. Bunlara ilave olarak boğaz ağrısı, baş ağrısı bulantı-kusma, ishal, burun akıntısı, kas-eklem ağrısı, iştahsızlık gibi farklı yakınmalar da görülebilmektedir. Hastalık bazı genç ve sağlıklı kişilerde hiçbir yakınmaya yol açmazken, bazı kişilerde daha hafif bir klinik tablo ile seyredebilmekte, ancak özellikle, diyabet (şeker hastalığı), tansiyon yüksekliği, akciğer hastalığı, bağışıklık sistemi hastalığı bulunan kişilerde daha ağır ve hastane koşullarında tedavi gerektiren pnömoni (zatürre), akut solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği gibi ciddi klinik tabloların ortaya çıkmasına neden olabilmekte, bazı vakalarda ise ölümle sonuçlanabilmektedir.
Virüs hasta veya hasta olmadığı halde taşıyıcı olan bireylerden öksürme, hapşırma hatta konuşma yoluyla ortaya saçılan damlacıklarla ve hastaların solunum salgılarının temas ettiği yüzeylere dokunulmasından sonra ellerin göz, ağız, burun bölgelerine teması ile bulaşmaktadır. Virüs solunum sistemine yerleşmektedir. Yapılan araştırmalar semptom göstermeden virüsü taşıyan, kuluçka dönemindeki kişilerin de bulaşıcı olduğunu göstermiştir.
Koronavirüsler genel olarak vücut dışı ortamda uzun süre varlığını sürdürme imkanı olmayan virüslerdir. Ancak bazı yüzeylerde birkaç saatten birkaç güne kadar canlı kalabilmektedirler.
Yeni Koronavirüs Hastalığı’nın (Covid-19) özellikle 65 yaş üstü kişileri, kanser hastalarını, hamileleri, bağışıklık sistemi zayıf olanları, yüksek tansiyon hastalarını, şeker hastalarını, akciğer hastalıkları ve KOAH gibi ek hastalıkları olan insanları daha fazla etkilediği gözlemlenmektedir. Covid-19 belirtileri çocuklarda da ender olarak görülse de, hastalığı hafif semptomlarla atlattıkları gözlemlenmektedir.
Karantina, enfeksiyonunun yayılmasını önlemek için hastalık tanısı almamış olmakla birlikte şüpheli temas öyküsü olan veya hastalığın yaygın olduğu kaynaktan (yer, ülke) gelen kişilerin, malların veya hayvanların toplumdaki diğer kişilerle temasını kesmek üzere geçici bir süre bir yerde tutulup gözlemlenmesi veya bir bölgenin veya yerin kontrol altında tutulup giriş çıkışların engellenmesi biçiminde uygulanan sağlık önlemidir. Covid-19 enfeksiyonunda kuluçka süresi kadar yani 14 gün karantina uygulanmaktadır.
İzolasyon ise hastalığın yayılmasını önlemek için Covid-19 tanısı alan hasta veya iyileşme dönemindeki insanları sağlıklı insanlardan ayırma yöntemidir. Bu durumdaki kişiler hastanede yatmayı gerektirecek düzeyde sağlık sorunları olmadıkça evlerinde izolasyona alınabilirler.
Vücudumuza yabancı bir organizma veya madde girdiği zaman bağışıklık sistemi hücreleri bunu hemen algılayarak, bu yabancı proteinle tam anahtar kilit usülü bağlanacak ve onu etkisiz hale getirecek antikor proteinlerini üretmektedir.
Antikorlar yabancı proteinlere bağlanarak onları işlevsizleştirir. Örneğin, virüslerin hücrelerimize girmekte kullandıkları proteinler vücudun antikorları tarafından işlevsizleştirildiğinde virüs hücrelere tutunamaz ve hücre içeri giremez.
Covid-19 hastalığını önleyecek aşılar henüz geliştirilme aşamasında olduğu için hastalığı engellemenin en etkili yolu bu virüse maruz kalmaktan kaçınmaktır. Virüs esas olarak insandan insana yayıldığı için çok basit, ancak önemli önlemler alınması hastalığı engelleme yolunda büyük katkı sağlamaktadır.
Covid-19 ‘u engellemek için alınacak en önemli önlemlerin başında elleri sık sık sabun ve su ile en az 20 saniye yıkamaktır. Özellikle yüzeylere elle temas, burun silme, öksürme, aksırma sonrası el yıkama tekrarlanmalıdır.
Hem kalıp hem de sıvı sabun koronavirüsü öldürebilmektedir, ancak kalıp sabun üzerinde diğer mikroorganizmaların kalması ve bir süre yaşaması mümkün olabileceğinden sıvı sabun kullanımı koronavirüsü ve diğer enfeksiyonları bertaraf etmek için en uygun olanıdır. Eğer halihazırda sabun ve su yoksa, en az yüzde 60 alkol içeren bir el dezenfektanı kullanmak gereklidir. Ellerin tamamını dezenfektan ile kaplamak ve dezenfektan kendiliğinden kuruyana kadar birbirine sürmek gereklidir. Gözlere, buruna ve ağıza yıkanmamış ellerle dokunmaktan kaçınılmalıdır.
Hastalık daha çok damlacık yoluyla bulaştığı için diğer insanlarla sosyal mesafeyi korumak üzere ideal olarak en az iki metre mesafe korumak ve maske kullanımı önemlidir. Bunun yanı sıra kişi maske takmamışsa başkalarını korumak için öksürürken veya aksırırken ağız ve burnunu mendille veya dirsek içiyle örtmelidir. Bu mendil kullanıldıktan hemen sonra çöpe atılmalı ve eller hemen yıkanmalıdır.
Yeni koronavirüsün evde bakımı sağlanan evcil hayvanlardan, insanlara geçtiğine dair bir bulguya rastlanmamıştır. Yine de hayvanlarla temas ettikten sonra, diğer olası enfeksiyon risklerine karşı ellerin su ve sabunla yıkanması önerilmektedir.
Şu ana kadar elde edilen verilere göre yiyecek ve içeceklerden bulaşma gözlemlenmemiştir. Ancak dışarıdan alınan yiyecek ve içeceklerin üzerlerine veya ambalajlarında bulaş olabileceği göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle kullanılmadan önce bu ürünler mümkünse birkaç saat dışarıda bekletilmeli ve temizlenmelidir.
Koronavirüse Karşı Ev Temizliğinde Çamaşır Suyu ya da Sirke Kullanmak Etkili Midir? Sirkenin, koronavirüs ya da diğer virüslere yönelik öldürücü etkisi yoktur. Çamaşır suyu ise alkali bir ürün olup temizlikte kullanıldığında, koronavirüs başta olmak üzere virüslerin etkisiz hale getirilmesine yardımcı olacaktır.
Koronavirüsüne karşı dokunulan yüzeyler her gün sabunlu veya deterjanlı su ile temizlenmeli, alkol bazlı ya da ev tipi seyreltilmiş çamaşır suyu içeren dezenfektanlar ile dezenfekte edilmelidir. Bu yüzeyler arasında örnek olarak cep telefonları, bilgisayarlar, masalar, kapı kolları, düğmeler, tezgahlar, kulplar, telefonlar, klavyeler, tuvaletler, musluklar ve lavabolar sayılabilir.
Yüzde 60 ve üzeri oranda alkol içeren kolonya koronavirüse karşı el dezenfektanı olarak kullanılabilir. Kolonya gibi alkollü temizleyiciler ile el araları, parmak arası, el ayasının içi ve elin üst kısmını eşit olarak ve en az 20 saniye temas ettirilecek şekilde el temizliği sağlanabilir.