COVID-19 için hangi aşı türleri bulunmaktadır?
Dünya’da uygulanan COVID-19 aşılarının tümü vücudun bağışıklık sistemine COVID-19’a neden olan virüsü güvenli bir şekilde tanıtmayı ve yok etmeyi öğretecek şekilde farklı yöntemler ile geliştirilmiştir. Bunlar :
a) Hastalığa neden olmayan ancak bağışıklık yanıtı oluşturan etkisizleştirilmiş virüs içeren aşılar (İnaktif aşılar).
b) Güvenli bir şekilde bağışıklık yanıtı oluşturmak için COVID-19 virüsünün yapısını taklit eden protein parçalarını kullanan protein bazlı aşılar.
c) Güvenli bağışıklık yanıtı oluşturmak için COVID-19 virüsünün RNA parçacıklarını taşıyan hastalık yapıcı etkisi olmayan virüslerin kullanıldığı viral vektör aşıları.
d) Kendi başına güvenli bağışıklık yanıtı oluşturan protein üretmek için genetik olarak tasarlanmış RNA ve DNA parçacıklarını kullanan son teknoloji bir yaklaşım olan m-RNA ve DNA aşılarıdır.
Ülkemizde halen inaktif SİNOVAC ve mRNA teknolojisi ile üretilmiş PFIZER/BIONTECH aşıları kullanılmaktır.
COVID-19 aşıları güvenli mi ?
Hiçbir aşı, faz çalışmaları yapılmadan, bu çalışmaların sonuçları ilgili kurulumlara şeffaf bir şekilde paylaşılmadan onay alamaz ve insanlarda kullanıma sokulamaz.
Aşı çalışması yapan kuruluş, geliştirme ve üretim sürecinde uluslararası kalite standartlarına uymak zorundadır. Bu standartlar İyi Laboratuvar Uygulamaları (GLP-Good Laboratory Practices), İyi Klinik Uygulamaları (GCP-Good Clinical Practices) ve İyi Üretim Uygulamaları’dır (GMP-Good Manufacturing Practices). Ayrıca faz çalışmaları sırasında aşıyla ilişkili olduğu düşünülen ve insan sağlığını belirgin ölçüde olumsuz etkileyen bir durum saptandığında çalışmalar durdurulmaktadır. Yalnızca sorunun aşı ile ilişkili olmadığından emin olunması durumunda çalışmalar sürdürülmekte, aşılama yapılıyor ise kaldığı yerden devam ettirilmektedir. Bu çerçevede ülkemizde uygulanmaya başlanan COVID-19 aşılarının faz çalışmalarında çalışmanın durmasına sebebiyet verecek bir yan etki ile karşılaşılmamıştır. Uygulama aşamasında da güvenliği konusunda herhangi bir tereddüt bulunmamaktadır.
COVID-19 aşıları nasıl bu kadar hızlı üretildi?
COVID-19 aşıları, bilim tarihinde 2009 pandemik domuz gribi aşılarından sonra bu kadar hızlı hazırlanan ilk aşıdır. Virüs ailesinin tanınıyor olması, Koronavirüslerin biyolojisinin ve nasıl davrandığının bilinmesi, bilim tarihinde belirli bir yol katedilmesi, bilgiye erişimin kolaylaşması, moleküler genetik bilimindeki ilerlemeler, kullanılan cihaz teknolojisi ve metotların yıldan yıla gelişme göstermesi, bilim insanları arasında elde edilen bilginin hızla koşulsuz olarak paylaşılması, klinik çalışmalarda hızlı yol alınması ve acil çözüm bulma çabası aşı üretim sürecini hızlandırdı. COVID-19 aşıları da diğer aşı ve ilaçlarda olduğu gibi kalite, güvenlilik ve etkinlik konusundaki yasal gereklilikler izlenerek geliştirildi.
Aşıların klinik etkinlik ve güvenliğini gösteren her türlü veri ışığında küresel pandeminin getirdiği acil durum da göz önüne alınarak Faz 3 çalışmalarının ardından uluslararası ve ulusal sağlık otoriteleri bu aşılara acil kullanım izni verdi.
Aşı yaptırdıktan sonra ağır yan etkilere çok mu sık rastlanıyor?
Hayır, ülkemizde kullanılan COVID-19 aşılarının faz çalışmalarında ciddi yan etkilere oldukça nadir rastlanmıştır. Hafif yan etkiler de sık görülmemekle birlikte, aşağıdakilerle sınırlıdır:
-
Aşının vurulduğu yerde ağrı ve şişlik
-
Yorgunluk
-
Baş ağrısı
-
Kas ve eklem ağrısı
-
Titreme
-
Hafif ateş
Bu yan etkilerle mücadele etmek için:
-
Aşı bölgesine temiz, soğuk ve nemli bir bez ile hafif kompres yapabilirsiniz.
-
Bol su içiniz.
-
Hekiminizin önerdiği ilaçları alabilirsiniz.
Aşıların COVID-19 aşıları kadınlarda düşüklere, erkeklerde kısırlığa neden olabilir mi?
Hayır, yapılan hiçbir çalışmada COVID-19 aşılarının üreme hücreleri üzerine herhangi bir etkisi olduğu gösterilmedi. PFIZER/BIONTECH aşısı mRNA adı verilen genetik parçacık içeriyor, bu parçacık genlerimize yerleşebilir mi? Hayır, PFIZER/BIONTECH aşısının içerdiği mRNA’nın bir genetik parçacık olduğu doğrudur; ancak bizim genlerimiz farklı bir genetik parçacık olan DNA’dan oluşmaktadır ve mRNA’nın DNA’ya yerleşmesi mümkün değildir, diğer bir deyişle aşılarda bulunan mRNA materyali, genlerimizi oluşturan DNA materyalinden farklıdır ve genlerimize yerleşemez. Aşıda bulunan mRNA, bağışıklık sisteminin virüsü tanımasına olanak veren proteinlerin üretimini sağladıktan sonra bertaraf edilmektedir.
Aşılarda çip, domuz ürünleri var mı?
Hayır, ülkemizde kullanılanlar da dahil olmak üzere, piyasadaki COVID-19 aşılarının içerisinde çip veya domuz ürünleri bulunduğunu gösteren hiçbir bilimsel yayın veya kanıt yoktur.
Tüm dünyada ve ülkemizde COVID-19 Pandemisini kontrol altına almanın ve salgından tamamen kurtulmanın tek yolu aşıdır. Pandemi ancak aşılama sonrası toplumsal bağışıklık sağlanmasıyla son bulacaktır. Lütfen önerilen dozlarda aşını olunuz; ailenizi, sevdiklerinizi ve çevrenizdekileri de aşı olmaya yönlendiriniz.